Tytuł polski :  Księżniczka Mononoke
Tytuł oryginalny :  Mononoke Hime
Rok produkcji :  1997
Wydawca :  Vision
Wytwórnia :  Ghibli
Reżyseria :  Hayao Miyazaki
Scenariusz :  Hayao Miyazaki
Rodzaj :  Film kinowy
Wiek :  Dla starszych
Czas :  133min
DVD :  1
Dubbing :  Dolby Digital 5.1 16:9
Lektor :  Dolby Digital 5.1 16:9
Inna :  PCM Mono 4:3
Napisy :  polskie + lektor

Księżniczka Mononoke
Japońskie fantasy
"Księżniczka Mononoke" to rodzaj filmu animowanego, rodzaj kina, widowiska, który Japończycy upodobali sobie najbardziej. Opowieść ta przesiąknięta jest "Stylem Kurosawy", to bardzo japońska produkcja, na której całość składa się japońska mitologia, japońska dusza i japońska sztuka narracji obrazkowej.


Akcja filmu rozgrywa się w erze Muromachi (1338-1573), w czasach tzw. wojny Onin (1467-77). Był to jeden z najczarniejszych okresów w historii Japonii, gdy cały kraj pogrążył się w wojnie domowej, gdzie walczący ze sobą fełdałowie, prowadząc między sobą ciągłe walki, niszczyli kraj, a doprowadzeni do skraju ubóstwa chłopi, chcąc odzyskać zagrabione gigantycznymi podatkami mienie, posunęli się do zbiorowych grabieży. Były to również czasy wielkiego renesansu japońskiej sztuki, gdy szoguni zamiast zajmować się sprawami kraju, inwestowali w malarstwo, architekturę, ceramikę, i faktem jest, że przyczynili się do rozwoju filozofii i literatury, lecz niestety koszty takiego postępowania okazały się tragiczne dla kraju i w efekcie doprowadziły do upadku politycznego.


Lecz były to również czasy, gdy pokryty nieprzebytymi puszczami świat tętnił zielenią i emanował starożytną mocą pochodzącą od duchów przyrody. Były takie miejsca, gdzie polityczne burze nie zdołały dotrzeć i zakłócić panującego tam od tysięcy lat spokoju. Niemniej jednak cywilizacja już poczęła się wgryzać swoim uzbrojonym w metal i broń palną zębem w zieloną oazę ziemi...


Oto pewnego dnia w osadzie plemienia Emishi pojawia się tatari-gami, demon w postaci skażonego złem odyńca, który po śmierci przeistoczył się w tę istotę za sprawą cierpień doznanych od ludzi. W obronie zagrożonej wioski staje młodzieniec imieniem Ashitaka, któremu udaje się pokonać demona; niestety radość ze zwycięstwa szybko okazuje się być przedwczesna. Rany naszego bohatera odniesione podczas walki naznaczają go przekleństwem śmierci. Wieść ta bardzo zasmuca mieszkańców osady, gdyż w żyłach Ashitaki płynie królewska krew, a to oznacza, że jest on przeznaczony na przyszłego władcę. Nasz bohater za radą Hii-sama, starszej kobiety należącej do starszyzny plemiennej, zmuszony jest wyruszyć na zachód, skąd przybył ów demon, aby tam odnaleźć shishi-gami - legendarne bóstwo, które jako jedyne jest w stanie oczyścić go z klątwy. Ashitaka na swojej długiej i niebezpiecznej drodze, w nieskończonej głębi gęstych lasów, spotyka tajemniczą dziewczynę żyjącą samą wśród mitycznych istot... Walka o przetrwanie przeplata się z miłością i nienawiścią; rosnąca w siłę cywilizacja wkracza na terytoria zarezerwowane dotąd tylko dla ducha zielonej puszczy i ściera się z jej żyjącymi w delikatnej równowadze nieśmiertelnymi bóstwami... człowiek, metal i proch, kontra wszechobecne siły przyrody, od niepamiętnych czasów niepodzielnie władające tym światem...


Wybór ery Muromachi na czas akcji nie był przypadkowy, bowiem była to epoka niezwykłych przemian społeczno politycznych w Japonii. Do władzy w tym okresie doszedł ród Ashikaga i jego przedstawiciel zasiadał na "tronie" shoguna. Nastąpiło całkowite oddzielenie dworu cesarskiego od spraw administracyjnych kraju, bowiem wszystko co istotne musiało przejść przez kancelarię bakufu. Nastąpił ponadto upadek rodów na rzecz ścisłych podziałów klasowych. Samuraje i żołnierze stali się w zasadzie samowładni, podlegając jedynie swoim suwerenom. Nastąpił rozwój gospodarczy, i co za tym idzie, przyśpieszona ekspansja na tereny utrzymywane dotychczas przez rdzenne plemiona "barbarzyńskie". W kraju rozpętały się dziesiątki mini wojen regionalnych między lokalnymi daimyo i buke. W tym to okresie kobiety, dotychczas cieszące się dużymi swobodami, zostały przypisane do domu jako własność mężczyzny. Znany wszystkim świat przyśpieszył i stanął na głowie (Miyazaki widzi w tym jakąś analogię do naszej obecnej rzeczywistości). W takich to czasach, w którym cywilizacja (jaka by nie była) wyciągnęła swoje drapieżne ręce w kierunku nieskażonej ciągle dzikiej przyrody i żyjących na jej łonie ludzi, przyszło się spotkać wojownikowi ze skazanego na eksterminację plemienia i dziewczynie wychowanej przez wilki...


Sporo zamieszania narobiła broń, którą produkowano w Tatara Ba (w dosłownym tłumaczeniu: "miejsce, gdzie tworzy się żelazo"). W filmie nosi ona nazwę Ishibya (strzelba lub miotacz kamiennego ognia). Sporo osób upiera się, ze to zupełna fikcja, bowiem broń palna przybyła do Japonii wraz z kupcami portugalskimi w połowie XVI wieku, a jako rodzima produkcja japońskich rzemieślników nosiła nazwę strzelby skałkowej teppo. Czy jednak na pewno scenariusz aż tak bardzo nagina rzeczywistość? Otóż nie zapominajmy, że najbliższymi sąsiadami cesarstwa były Chiny, gdzie proch i jego możliwości miotające znane były od wieków. Podobny typ broni wyrzucającej race, strzały i kamienie, stosowali Chińczycy do walk pogranicznych z plemionami barbarzyńskimi. Zatem, kto wie jak było naprawdę?


A jak wygląda reszta "mitologicznych" dodatków? Warto zwrócić uwagę na kilka postaci (niekoniecznie ludzkich)... Jednymi z najzabawniejszych i frapujących postaci filmu są kodama. Małe stworki wydające dźwięki zbliżone do grzechotki, a wyglądające czasami jak "maszerujące muchomorki". Są przezroczysto blade, i jak wynika z fabuły, zupełnie niegroźne dla ludzi. Czym są kodama? To duszki drzew, przypisane na stałe do jednego rodzinnego pnia. Mimo, że mogą wędrować lub przez pewien czas towarzyszyć wędrowcom, są bowiem z natury ciekawskie, to nie lubią oddalać się zbytnio od "swojego" drzewa. Ze strony literackiej można słowo "kodama" tłumaczyć jako "echo". Abstrahując od postaci duszków, które są częstymi bohaterami japońskich legend, ich fizyczny wygląd w filmie jest pomysłem Miyazakiego.


Równie tajemniczą i nieco niezrozumiałą dla widza postacią jest shishi-gami Jest to otaczane szacunkiem bóstwo leśne o postaci jelenia z łbem o ludzkich rysach. Shishi-gami jest dziwną istotą dająca i zabierającą życie, odradzającą się przy każdym nowiu księżyca, bowiem jego śmierć i kolejne narodziny zależne są od jego faz. Głowa tej boskiej istoty jest nieśmiertelna i wierzy się, że jest źródłem wiecznej młodości i wielkiej mocy. W nocy shishi-gami przybiera postać didarabocchi.


Podobnie ma się rzecz z wierzchowcem Ashitaki, noszącym imię yakkul. Brzmienie imienia wskazuje na pochodzenie od yaka, który na terenie Japonii nigdy nie żył. Gatunek tego zwierzęcia nazywany akashihi (czerwony łoś) jest pomysłem Miyazakiego, stworzonym notabene na potrzeby zupełnie innej pozycji, a mianowicie mangi "Shuna's Journey". A jeśli już mowa o postaci Ashitaki, to wyjaśnijmy sobie kim są ci tajemniczy Emishi, których księciem jest główny "męski" bohater filmu. Otóż Emishi to starojapońskie określenie Ainów (choć znalazłem opracowania uznające Ainów i Emishi za dwie różne grupy etniczne), którzy wypierani ze swoich ziem (do czasów całkowitej asymilacji z ludnością japońską) wycofywali się w niedostępne góry, co pozwoliło im jeszcze przez pewien czas zbrojnie stawiać opór i żyć według plemiennych tradycji. W praktyce ich przymusowa migracja rozpoczęła się w VIII wieku n.e., gdy Emishi przegrali kolejne kampanie prowadzone przez wojska japońskie, na których czele stał shogun. Zresztą stanowisko to, jak już wspominaliśmy, zostało specjalnie stworzone dla dowódców prowadzących wojny mające podbić barbarzyńców. Po erze Muromachi trzymający się tradycji Ainowie z północnej części Japonii, w praktyce bądź wyginęli, bądź zdecydowali się na migrację na północ Hokkaido, gdzie żyją do dzisiaj.


Poswięćmy jeszcze chwilę uwagi "zjawisku" nazwanemu w filmie tatari-gami. Praktycznie każdy może zostać tatari-gami. Jest to bowiem leśne kami (bóstwo), które pod wpływem bólu i nienawiści (np. w chwili śmierci) ewoluuje w demoniczną postać zarażającą zgnilizną wszystko co żyje. W filmie pierwszym tatari-gami zostaje odyniec Nago-no Kami, który został zraniony przez Eboshi. Sami musicie przyznać, że trzeba dysponować nie lada wyobraźnią, by wymyślić to wszystko i przenieść na ekran...


Zasiadając do oglądania tego dzieła japońskiej animacji, można spokojnie zapomnieć o podręcznikowo-schematycznej fabule, standardowych dialogach i amerykańskim happy endzie, to nie Hollywood - to czyste kino japońskie, które należy zaakceptować takim, jakie ono jest, gdyż właśnie w jego "inności" tkwi jego urok i siła.


W chwili powstawania "Księżniczka Mononoke" okazała się najdroższym filmem w historii japońskich produkcji animowanych, kosztowała 2.4 miliarda jenów, wyprzedzając pod tym względem nawet legendarnego "Akirę", którego koszty produkcji nie osiągnęły nawet jednego miliarda jenów. Suma wydana na produkcję zwróciła się w samej tylko Japonii niemal zaraz po premierze, bijąc tym samym ustalony przed piętnastoma laty japoński rekord kasowy, należący do sławnego "E.T." Stevena Spielberga. Co prawda "Księżniczka Mononoke" długo się tym rekordem nie cieszyła, gdyż niedługo potem została pobita przez gigantycznego "Titanica", ale to bynajmniej nie umniejsza jej wartości i osiągnięć.


zrodlo:anime-gate.pl